لابه‌لاي شعر شيرينت شکر آورده‌اي
راستي عارف چه‌ها از کاشمر آورده‌اي؟
شعري از : حسين دلجويي
قالي کاشمر: کاشْمَر با نام تاريخي کِشمَر؛ مرکز شهرستان کاشمر، در شرق ايران و جنوب‌غربي استان خراسان رضوي، در حدود 240 کيلومتري شهر مشهد قرار دارد و از جمله کانون‌هاي بافندگي مشهور خراسان است.
زعفران، انار، انگور، کشمش، گردو، بادام، پسته و پنبه محصولات مهم کاشمر هستند و پس از قاليبافي، زيلوبافي و گيوه‌بافي، بافت پارچه‌هاي دست‌باف و چادر شب ابريشمي، از جمله مهم‌ترين صنايع دستي اين شهر به شمار مي‌آيند.
اين شهر بجز کِشمَر، نام‌هاي ديگري در طول تاريخ داشته است. از جمله: ترشير،طرثيث و سلطان‌آباد. فردوسي اين شهر را کشمر ناميده و در داستان خود از گرويدن گشتاسب‌شاه به دين زرتشت، از درخت سرو مقدس کشمر که آن را درختي بهشتي مي‌نامد، ياد کرده است.
ويژگي‌هاي کلي قالي کاشمر:
قالي‌هاي کاشمر از تزيينات زيادي برخوردارند و با طرح‌هاي منحصربه‌فردي که دارند، قابل تشخيص هستند. طراحي قالي‌هاي کاشمر به طور کلي تداعي‌گر چيزهاي بسيار کمياب و ارزشمند است. بسياري از اين قالي‌ها، داراي نقوشي به اصطلاح زيرخاکي (کاسه کوزه) هستند. يا تصاويري از بناهاي تاريخي، شخصيت‌هاي عرفاني و داستان‌هاي کهن را مجسم مي‌کنند. همچنين بته‌جقه که در هنر ايران از جمله سنگ‌تراشي، پارچه و فرش مثال‌هاي شگفتي دارد، نمادي از سرو است. شايد علاقه بافندگان کاشمري به روايت‌هاي کهن، بي‌ارتباط به علاقه آن‌ها براي بازگويي داستان سرو کشمر نباشد. سروي که گشتاسب به نشانه ايمانش به آيين زرتشت (شايد به عنوان نمادي از آتش) در کاشمر کاشت.
داستاني شنيدني:
شهرت اين درخت بسيار بزرگ زيبا به متوکل خليفه عباسي رسيد. او دستور داد اين درخت هزار و چهارصد ساله را بريده و به نزد او در بغداد ببرند دوباره با ميخ به هم وصلش کنند تا آن را تماشا کند. مردم کاشمر حاضر بودند 50000 سکه طلا بدهند تا از بريدن درخت منصرف شود، ولي درخت را بريدند و نزد خليفه بردند. يک روز قبل از رسيدن درخت به بغداد، غلامان متوکل او را کشتند و هرگز چشمش به درخت باز نشد.
سال‌هاي بين 1260 تا 1280 هجري شمسي را شروع دوران بافت و بافندگي جديد در کاشمر مي‌دانند. بر اساس اطلاعاتي که کتاب برگي از قالي خراسان ارائه مي‌کند، محمد کرماني، اولين استادکار قاليباف در منطقه کاشمر بود. او که در روستاي فروتقه واقع در 2 کيلومتري غرب کاشمر زاده شد، قاليبافي را از استادکاران کرماني آموخت. براي اولين بار بنا به سفارش حاج سيد حسين سجادي از اهالي فروتقه به بافتن قالي مبادرت ورزيد. پس از آن با توجه به استقبال مردم روستا به تدريج اين هنر رو به گسترش نهاد و پس از فروتقه روستاهاي ترقبان، فدافن، کارخانه و رزق آباد، به قاليبافي روي آوردند. بيشترين عامل شهرت فرش‌هاي قديم کاشمر، در مقايسه با ديگر مراکز همجوار، همچون نيشابور سبزوار گناباد و غيره ارزاني آن بوده است.
سيسيل ادواردز نيز در کتابش به اين نکته اشاره دارد. وي در کتاب قالي ايران به قالي‌هاي زمخت و درشتي که در سال‌هاي 1935 تا 36 در کاشمر بافته مي‌شد اشاره نموده و مهم‌تر از آن، کاربرد گره جفتي را که هم اکنون نيز متداول است، از ويژگي‌هاي قالي قديم کاشمر عنوان مي‌کند.
رونق قالي کاشمر:
تا قبل از سال 1340 طرح‌هاي خشتي، حسن قاضي و زرين‌کلک که در نواحي ديگر هم بافته مي‌شدند در کاشمر هم رايج شد. در اين سال‌ها عزيزالله خاني، احمد ترک، محمدحسين وزان، علي ابراهيمي، علي سياح، حاج عباس گلستاني و غفاري، در توليد فرش‌هاي مرغوب کاشمر سهم ويژه‌اي را به خود اختصاص دادند.
در سال 1340 طرح‌هاي استاد عليپور جنبشي در قالي کاشمر به وجود آورد. عرضه طرح زيرخاکي که در خراسان به ويژه کاشمر به طرح کاسه و کوزه معروف است، با استفاده از برخي موتيف‌ها و گل‌هاي رايج در طرح‌هاي تبريزي، بدعتي بود که باعث رونق قاليبافي کاشمر گرديد. اين طرح که سرتاسر آن علاوه بر استفاده از تصاوير کوزه، گلدان و کاسه داراي تصاوير و حتي منازل متعدد است، به طور معمول در زمينه‌هاي سرمه‌اي و لاکي که به لاکي گلخاري معروف است، عرضه مي‌گشت. استاد غلامحسين اسکندري ترقباني و استاد علي‌اکبر جعفري از جمله ديگر طراحان برجسته کاشمر هستند.
قالي‌هاي کاشمر نيز مانند بسياري از مناطق بافندگي ايران، به تدريج و تحت تاثير بازار فرش، طرح‌هاي مناطق مختلف را به عاريت گرفته‌اند. قالي‌هاي قديم کاشمر، اغلب بزرگ‌پارچه بوده و معمولا بر روي چله‌هاي پنبه‌اي و با استفاده از پشم نرم و مرغوب و پود پنبه و گره فارسي (نامتفارن) بافته مي‌شوند. شيرازه قالي‌هاي کاشمري منفصل است و پرداخت نيز پس از اتمام بافت انجام مي‌گيرد. فرش کاشمر در سال 1394در فهرست سازمان مالکيت فکري جهان به ثبت رسيده است.
همچنين بخوانيد:
درباره این سایت